Daar sta je dan, met je laarzen in de modder, begin april. De zon prikt net door de wolken en je denkt: “Hoe moeilijk kan het zijn?” Beetje sla verbouwen, radijs… Courgette. Nou, er komt dus wel wat meer bij kijken (maar dat is juist leuk!). Moestuinieren vergt biologie en logica. Klinkt meteen ingewikkeld? Nee, dat is ook weer niet de bedoeling. Het zit zo; door slim te combineren kun je jouw moestuin een stuk effectiever en vruchtbaarder tot bloei laten komen. Dit is de eeuwenoude techniek van Combinatieteelt. Biologie én logica dus.
En laat onze Moestuinvrouw Miranda nu een gloednieuwe workshop aanbieden, helemaal over dit onderwerp. Meteen even daar kijken? Combinatieteelt.
Meer lezen en leren? Daar gaan we!
Weet je bijvoorbeeld dat tomaten en bonen échte maatjes kunnen zijn? Dat is exact waar het bij combinatieteelt of companion planting om gaat, de perfecte samenstelling: welke planten versterken elkaar en welke kun je beter apart zetten.
In dit blog duiken we in de basis: wat is combinatieteelt, waarom werkt het en vooral: hoe pas je het stap voor stap toe in je eigen moestuin?
Inhoudsopgave
Wat is combinatieteelt en waarom zou je het inzetten?
Combinatieteelt is het planten van verschillende gewassen zij aan zij, met als doel dat ze elkaar versterken in groei, smaak en gezondheid. Deze techniek bestaat zoals gezegd al honderden jaren en krijgt terecht weer meer aandacht omdat je met inzet ervan weg kunt blijven van kunstgrepen als gif en kunstmest. Zoveel beter voor mens, natuur, dier en milieu!
“Meer biodiversiteit = minder ongenode gasten én een rijkere oogst.”
De belangrijkste voordelen van slim combineren zijn:
- Je vergroot biodiversiteit wat je moestuin veerkracht geeft. De bodem doet het erg goed op een combinatie van diverse wortelsystemen wat leidt tot een grotere gezondheid;
- Je houdt ongenode gasten op een natuurlijke manier op afstand. Bijvoorbeeld: basilicum verjaagt de witte vlieg bij tomaat, dus basilicum en tomaat zijn een goed setje om naast elkaar in te zetten (ook qua smaak trouwens);
- Je haalt een hogere opbrengst op hetzelfde stuk grond. Combinatieteelt maakt dat je je perceel optimaal benut.
Een mooi voorbeeld van combinatieteelt is De Drie Gezusters teeltmethode in de moderne moestuin, waar eerder al een blog over is geschreven.
Stappenplan: Combinatieteelt in je eigen moestuin
Hoe kies je de juiste gewassen? Kijk naar de complementaire eigenschappen van gewassen. Zo zijn er de stikstofbinders zoals bonen, geven gewassen als maïs schaduw en is knoflook geschikt om in te zetten om ongenode gasten te weren.
Beginnen met een helder plan voorkomt tuinstress. Hieronder vind je een gedetailleerd 5-stappenplan dat ik zelf in m’n moestuin (en tuin van de buren) getest heb—met succes én met mooie leermomenten.
Stap 1: Het kiezen van je gewassen
Allereerst: denk in koppels, niet in solo’s. Maak een lijstje van gewassen en noteer per plant de complementaire eigenschappen: – Stikstofbinders (bonen, erwten) verrijken de bodem; – Schaduwgevers (mais, zonnebloem) beschermen zongevoelige soorten; – Natuurlijke afweerders (knoflook, afrikaantjes) houden ongenode gasten (insecten) op afstand.
Stap 2: Zoning en timing
Waar zet je wat en wanneer? Kijk naar je bodem, je teeltplan en raadpleeg een zaaikalender. Omdat toch iedere moestuin net weer even anders is en niets zo veranderlijk is als het weer, zul je hier de nodige experimentjes moeten uitvoeren. Hou een boekje bij om alles wat je doet vast te leggen zodat je al doende leert. Tip: zaai gewassen die tegen kou kunnen, denk aan spinazie en sla) in maart/april. De zonnestraaltjes als tomaat en komkommer pas na ijsheiligen (rond 15 mei). Lees ook de blogs: Winterzaaien: Uitgeprobeerd en getest en Mei in de moestuin: wat is ijsheiligen?
Stap 3: Planten en zaaien
Eén van de vaakst gemaakte fouten is gewassen te dicht op elkaar planten, maar de ene is de andere soort niet… Dus hoe zit dit? Voorkom wortelconflict! Een stelregel: Grote gewassen (denk aan pompoen en maïs): zaaien op 50–70 centimeter onderlinge afstand; – Middelgrote gewassen (zoals tomaat en koolsoorten): op 30–40 centimeter; – Kleiner spul (radijsjes en sla): op 10–15 centimeter. Tip: gebruik een tuinsnoer of opgeknipt stuk touw. Span het strak en markeer elke 10 cm met een houten stokje—Zo! Klaar voor jouw combinatieteeltschema zonder gedoe.
Stap 4: Onderhoud en wisselteelt
Zorg goed voor de bodem en zet wisselteelt in om uitputting te voorkomen. Mulch inzetten is altijd een goed idee! Het houdt vocht vast, onderdrukt groei van niet gewenste planten en breekt langzaam af tot voeding voor je gewassen. Meer lezen? Mulchen. Waarom, wanneer en hoe doe je dat?
Wissel gewassen per bed: Plant bijvoorbeeld een vlinderbloemige, zoals boon of lupine, die veel stikstof vastleggen voor zwaardere gewassen zoals koolsoorten. Daarna kun je gaan voor wortels en bladgewassen, deze hebben juist minder voeding nodig. Plaats eetbare bloeiers (baardmadeliefje en goudsbloem) voor bestuivers. Stimuleer de biodiversiteit!
Het zijn routines als deze die bodemmoeheid voorkomt en je planten elke ronde frisse energie geven.
Stap 5: Oogsten en evalueren
Oogsten is meer dan plukken: het is ook data verzamelen voor je volgende seizoen. Maak foto’s en notities: Wat ging goed, wat niet?
Elke lente blader je even door je aantekeningen… Zo leer je van fouten en bouw je jaar na jaar je eigen succesrecept—helemaal op maat van jouw tuin, bodem en smaak natuurlijk.
Praktische voorbeelden
Tomaat + basilicum
Tomaten en basilicum zijn partners in crime—maar dan op een vriendelijke manier. Zodra de basilicum haar geur verspreidt, zijn bladluizen ineens een stuk minder gecharmeerd van de cherrytomaatjes. Tip: plant de basilicum 10–15 cm van de tomatenstruik, dan ademen ze allebei lekker vrij.
Aardappel + bonen
Aardappelen en bonen geven graag stikstoffeestjes. Dankzij de peulvruchten is er voeding voor de aardappelen. Let op: bind de bonenstokken niet té laag, anders liggen de aardappels onder een deken loof. Kritische kanttekening: Hoe meer stikstof, hoe meer loof de aardappel krijgt en minder energie er naar de aardappel zelf gaat. Hier zul je dus op zoek moeten naar balans, maar is dat niet het hele leven ;-).
Radijs + sla (de bonuscombinatie)
Radijs groeit supersnel met een ondiep wortelstelsel, terwijl sla dieper wortelt. Zaai rijen afwisselend en oogst de radijs na vier weken. Win-win: een knapperige radijs-sla-combo in je salade.
Veelgemaakte fouten en valkuilen
Wortels in de war, bodem oververmoeid of futloos, project x bij de sla, een waterballet of gortdroog, te weinig licht, te vol in de spotlight zodat de bonen uit hun jasjes groeien, slakken die naast hun huisjes gaan lopen… Man, man, man, het is niet niks, moestuineiren. Maar met betrekking tot combinatieteelt let hier op en je bent al goed op weg:
- Te dicht op elkaar zaaien = wortelconflict. Gebruik de stok-snoer truc!
- Foute vrienden: tomaat en aardappel. No-go: ze hebben dezelfde fanclub van schimmels.
- Vergeten te rouleren = bodemmoeheid.
Met dit blog heb je een mooie basis in handen over wat combinatieteelt precies is, waarom het werkt én hoe je ’t toepast. Met slimme combinaties maak je je tuin gezonder, productiever én leuker om aan te werken. Ga de tuin in, experimenteer en smaakt combinatieteelt naar meer? Volg de Verdiepingsworkshop Moestuinieren: Combinatieteelt van Moestuinvrouw Miranda. En ja er staat verdieping, maar aangezien dit een thema-workshop betreft hoe je niet de Workshop Moestuinieren te hebben gevolgd om met plezier deel te nemen. Zien we je daar?
Veelgestelde vragen (FAQ)
Wat is combinatieteelt?
Combinatieteelt is het planten van verschillende gewassen zij aan zij, met als doel dat ze elkaar versterken in groei, smaak en gezondheid.
Welke groenten plant ik het beste samen?
De top 3 is als volgt: tomaat + basilicum, aardappel + bonen, radijs + sla (zie Praktische voorbeelden).
Hoe combineer ik stikstofbinders zoals bonen met aardappelen?
Plant bonen rond aardappelrijen op 20–30 cm afstand; ze verrijken de bodem én beschermen.
Welke planten houden elkaar gezond?
Denk aan basilicum bij tomaat (vinden bladluizen maar niks), knoflook bij kool (vinden slakken niet fijn) en dille bij komkommer (trekt nuttige insecten).
