Het is mei en dat betekent: volop leven en drukte in de moestuin! Eindelijk kun je weer heerlijk aan de slag met zaaien, verspenen en uitplanten. Maar hou je nog een béétje in. Tot half mei moet je namelijk nog wel een beetje oppassen met het weer: de laatste nachtvorst kan verraderlijk veel schade doen aan je moestuingewassen. Let daarom goed op ijsheiligen!
IJsheiligen: wat is dat?
IJsheiligen is het moment in het jaar waarop volgens weerdeskundigen de laatste nachtvorst kan optreden. In deze tijd van het jaar – begin mei – is de zon al behoorlijk krachtig. Het zorgt ervoor dat je al snel heerlijk zonder jas buiten kunt zitten maar ook verraderlijk snel verbrandt. De zon kan in het voorjaar de aarde gedurende de dag prima opwarmen. Maar bij heldere, warme dagen horen ook heldere nachten waarin het sterk kan afkoelen. Dat zijn de momenten waarop nachtvorst kan ontstaan.
Planten zenden constant straling uit en verliezen hiermee warmte. Als de zon onder is en niet langer voor warmtetoevoer zorgt, koelt de lucht hierdoor af. Op het moment dat planten hun uitstraling van warmte niet langer kunnen compenseren door de aanvoer van warmte uit de opgewarmde aarde, zakt de temperatuur onder het vriespunt. Meestal is dit pas vroeg in de ochtend, maar voor je planten maakt die timing niks uit: vrieskou is vrieskou. Want hoewel wij er weinig van merken, kan nachtelijke vrieskou voor jonge moestuinplantjes een enorm probleem zijn. Ze zijn nog erg teer en kwetsbaar en kunnen forse schade oplopen of zelfs doodgaan door de vorst. Bovendien kan het temperatuurverschil tussen de dag en nacht de planten stress opleveren waardoor ze minder goed groeien.
IJsheiligen is dus een belangrijk moment in de tuinkalender. Want het is natuurlijk enorm zonde als je je jonge paprika- en tomatenzaailingen met heel veel liefde hebt opgekweekt om ze vervolgens te zien verpieteren door de laatste koude nachten in mei.
Wanneer is ijsheiligen precies?
IJsheiligen vindt traditioneel plaats van 11 tot 14 mei. IJsheiligen verwijst naar vier Katholieke heiligen die tijdens hun naamdagen worden geëerd. De naamdagen van Mamertus (11 mei), Pancratius (12 mei), Servatius van Maastricht (13 mei) en Bonifatius van Tarsus (14 mei) vallen samen met de dagen waarop geregeld de laatste nachtvorst van het voorjaar voorkomt. Soms wordt ook Sophia van Rome (15 mei) toegevoegd aan het rijtje ijsheiligen. Zij staat bekend als de beschermheilige tegen nachtvorst en draagt ook wel de naam ‘koude Sophie’.
Hoe het ook zij, het belang van deze dagen gaat al heel lang terug. In geschriften uit het jaar 1000 wordt al gewaarschuwd tegen deze periode en in hoger gelegen gebieden werden vuren ontstoken om planten en bomen te beschermen tegen de nachtvorst.
Vorstgevoelige planten
Sommige planten hebben geen probleem met kou. Spinazie, veldsla en rucola kunnen – net als veel andere groene bladgewassen – prima tegen kou en hebben dat juist liever dan teveel warmte. Met deze gewassen kun je dus gerust al in februari of maart beginnen met zaaien en kweken, ook direct in de volle grond. Andere gewassen zijn gevoeliger. Het is vooral oppassen geblazen met de zogenaamde vorstgevoelige planten. Deze worden ook wel warmte minnende planten genoemd omdat ze het beste groeien en bloeien bij hogere temperaturen. Het zijn de zonaanbidders, die wel van een warm zonnetje houden. Voorbeelden van zonaanbidders in je moestuin zijn pompoen, paprika, tomaat, courgette, en komkommer. Een makkelijk ezelsbruggetje voor vorstgevoelige planten is dat het vrijwel allemaal gewassen zijn waar een vrucht aangroeit die je eraf plukt. Aubergine en sperziebonen horen dus ook bij deze groep gewassen. Maar ook jonge kruidenplantjes zoals basilicum, tijm en rozemarijn zullen je dankbaar zijn als je ze nachtvorst bespaart.
Afharden en uitplanten
Na ijsheiligen vindt nog slechts zelden nachtvorst plaats en kun je met een gerust hart uitpakken in je moestuin. Na ijsheiligen is dus het moment om je voorgezaaide planten naar buiten te doen. Doe dit echter niet in één keer: het verschil tussen warm achter het glas binnen en in de wind buiten is voor veel planten te heftig om in één keer te maken. Beter kun je je planten iedere dag iets langer buiten zetten tot ze dag en nacht buiten blijven. Dit proces noem je afharden en maakt je planten ‘hard’ tegen de weersomstandigheden waar ze buiten mee te maken hebben. Als de planten dag en nacht buiten kunnen blijven, kun je ze uitplanten in je moestuin.
Ondanks ijsheiligen is het altijd goed om ook daarna de weersvoorspellingen in de gaten te houden. Geen jaar is hetzelfde en hoewel het zelden voorkomt, kan het zelfs eind mei of begin juni nog wel eens een graadje vriezen aan de grond. Zorg dat je altijd materiaal hebt klaarliggen om gevoelige plantjes af te dekken om ze zo te beschermen tegen onverwachts late nachtvorst.
Workshop Moestuinieren op Landgoed de Peerdegaerdt
Heb jij een moestuin of wil je er één? En wil je weten met welke dingen je in het seizoen rekening moet houden? Of gewoon inspiratie op doen? Tijdens de leuke workshops moestuinieren op De Peerdegaerdt neemt moestuinvrouw Agaath je mee naar de prachtige ecologische moestuin van het landgoed. Op de ruim 2500 m2 vind je een uitgebreide verzameling groenten- en fruitgewassen, waar Agaath je met heel veel passie en verve over kan vertellen. Ruiken, proeven en bekijken: de workshop is een hele ervaring en vol nieuwe tips en inzichten ga je met een tasje oogst naar huis.
Boek jouw plekje nu!
