Vorige bericht
Vorige bericht
Het proces van bestuiven… Wie het nieuws een beetje volgt hoort regelmatig berichten over de toenemende druk op de insectenwereld, de invloed die dat heeft op bestuiving en hoe onze voedselproductie daaronder lijdt. Voor de meesten voelt dit als een ver-van-mijn-bed-show.
Bestuiving speelt een essentiële rol in het leven van planten, bomen, voedselproductie en het behoud van biodiversiteit. Ja, maar hoe zit dat nu precies? Hoe gaat dat proces van bestuiven dan in zijn werk.
In dit blog duiken we dieper in de materie en staan we stil bij de waardevolle rol van insecten en andere bestuivers. Ook kijken we naar klimaatverandering en de invloed daarvan op het proces van bestuiving en beantwoorden we veelgestelde vragen. Als kers (die krijg je ook alleen bij succesvolle bestuiving) op de taart, vertellen we wat meer over Floral Nectar for Honeys, het antwoord van The Happiest Healthy Farm op de vraag naar een duurzame plant- en dieraardige vegan opvolger van honing die de bestuivers ondersteunt en de aarde een stukje mooier maakt.
Bestuiving is een wonderlijk proces. Minuscule stuifmeelkorreltjes, die de mannelijke geslachtscellen herbergen afkomstig van de meeldraden (de mannelijke voortplantingsorganen) vinden hun weg (via bestuiving) naar de stamper (het vrouwelijke voortplantingsorgaan) van een bloem. Volg je het nog? Alleen een specifieke combinatie van stuifmeelkorrel en stamper geeft bevruchting.
Dit proces is van cruciaal belang voor de voortplanting van talloze planten- en bomensoorten en resulteert uiteindelijk in de ontwikkeling van zaden en vruchten. Bestuiving kan op verschillende manieren plaatsvinden, door de wind, het water, door dieren of zelfs omdat de bloemen aan zelfbestuiving doen.
Dierlijke bestuiving komt tot stand door bestuivers zoals bijen, vlinders, hommels, vliegen, vogels en vleermuizen. Deze dieren (en diertjes) bezoeken bloemen om de nectar en/of stuifmeel te verorberen/verzamelen en dragen daarbij, zonder dat ze het doorhebben, stuifmeel over tussen de bloemen. Bijen zijn uiterst effectieve bestuivers, dankzij de haartjes op hun lijfje en hun capaciteit om grote hoeveelheden stuifmeel te verzamelen en te vervoeren. De associatie die als eerste wordt gemaakt bij bestuiving is die van de bij.
Bestuiving heeft logischerwijze een sleutelrol in het behoud van biodiversiteit. Het is verantwoordelijk voor de voortplanting van talloze soorten. Is het niet op orde dan krijg je een domino-effect in de ecosystemen waar deze soorten gedijen. Die soorten zijn namelijk op hun beurt weer voeding en onderdak voor een breed scala aan andere dieren en insecten.
Daarnaast is bestuiving van onschatbare waarde voor de productie van ons voedsel. Ongeveer 84% van de Europese gewassen zijn afhankelijk van dierlijke bestuiving, met de bij als voornaamste bestuiver. Dan moet je denken aan fruit, groenten, noten en zaden. Voeding die wij niet kunnen missen.
Denk de natuurlijke bestuiving weg en veel van deze gewassen zijn slechts in beperkte hoeveelheden en met veel lagere kwaliteit voorhanden. Resultaat: (nog meer) voedselonzekerheid en negatieve economische gevolgen op wereldschaal.
De bestuivers zijn dus instrumenteel bij het bestuivingsproces. Het transporteren van stuifmeel van de ene bloem naar de andere, wat leidt tot bevruchting en zaadproductie hangt van hen af. Er bestaan diverse soorten bestuivers, ook soorten waar je het helemaal niet van verwacht.
Bijen zijn veruit de bekendste en meest effectieve bestuivers van bloemdragende planten. Wereldwijd zijn er 20.000 bijensoorten, waarbij de honingbij en diverse soorten wilde bijen (solitaire bijen) en hommels het meest bekend zijn. 358 van deze soorten komen in Nederland voor. Bijen zijn uitstekende bestuivers. Terwijl ze bloemen bezoeken om nectar en stuifmeel te verzamelen, kleeft het stuifmeel aan hun behaarde lijfje. Dit wordt dan gemakkelijk overgebracht naar de volgende bloem die ze aandoen. Zo wordt het stuifmeel goed verspreid en wanneer de stuifmeelkorrel en stamper een match zijn, vindt de bevruchting plaats met als resultaat fruit, groenten, noten en zaden.
Naast bijen zijn er ook andere dieren die een rol spelen in het bestuivingsproces. Vlinders, bijvoorbeeld, zij dragen bij aan bestuiving omdat zij met hun lange roltong nectar drinken uit bloemen. Stuifmeel wordt zo eenvoudig opgepikt en verder verspreid.
Sommige vogels, zoals de prachtige kolibrie, zijn ook een effectieve bestuivers. Met hun lange snavel en tong halen ze nectar uit de bloemen, terwijl het stuifmeel aan hun kop en veren blijft plakken en zo wordt overgebracht naar andere bloemen.
Vleermuizen vormen belangrijke bestuivers maar dan vooral in tropische en woestijngebieden. Ze bezoeken vooral sterkgeurende bloemen die ‘s nachts opengaan. Ze voeden zich met nectar en dragen zo bij aan de bestuiving van planten zoals cactussen en agaven.
Bij ons op Landgoed de Peerdegaerdt komen gelukkig veel bestuivers langs om zich te goed te doen aan de fruitbloesem en alle andere bloemen. Zo komen ook soorten langs waarvan je in eerste instantie helemaal niet denkt dat het bestuivers zijn. Maar ze zijn het wel! Frans, onze expert op het gebied hoogstamboomgaarden en landschapsbeheer, deelt met veel plezier allerlei bijzonderheden die hij tegenkomt op het landgoed.
Zo kwam hij een roodgatje tegen, een wilde bij die onder andere dol is op narcissen.
Ook vloog een blinde bij vrolijk voorbij. Alles aan zijn naam is fout. De blinde bij is een zweefvlieg en blind is hij geenszins.
De strontvlieg werd ook gespot en daar had Frans ook nog wel wat over te zeggen:
“[…] Strontvliegen. Heten ook echt zo. Maar ze zijn eigenlijk van puur goud. Zit je daar te shinen als een gouden insect en dan noemen ze je… Strontvlieg.”
Klimaatverandering heeft invloed op al het leven en natuurlijke processen op onze aarde. Bestuiving vormt daarin helaas geen uitzondering. Inmiddels weten we dat dit direct invloed heeft op de biodiversiteit en voedselproductie.
Door de opwarming van de aarde veranderen leefgebieden. Sommige soorten verdwijnen uit bepaalde gebieden, terwijl andere soorten zich er ineens vestigen. Dit kan leiden tot verminderde bestuiving en veranderende bloeipatronen van planten en bomen. Dit heeft vervolgens direct effect op de beschikbaarheid van voedsel voor de dieren. Het stapelende effect kan enorme gevolgen hebben.
Om de impact van klimaatverandering op bestuiving te minimaliseren, zijn er grote veranderingen nodig op internationaal niveau, maar wijzelf kunnen ook iets doen op kleinere schaal:
Over het onderwerp insectvriendelijke tuin verschijnt binnenkort een ander blog geschreven met hulp van onze eigen Moestuinvrouw Agaath.
Nu we beter begrijpen wat komt kijken bij het proces van bestuiving, snappen we ook beter hoe belangrijk de bestuiver is. Uit onder andere deze wetenschap is de ontwikkeling van Floral Nectar for Honeys ontstaan. Een initiatief van The Happiest Healthy Farm.
Floral Nectar for Honeys is een diep gouden honingachtig brouwsel gemaakt van onder andere onbespoten appels, peren en seizoensgebonden kruiden. In harmonie met de seizoenen, het land en haar bruisende bestuivers, is het 100% plantaardig, lokaal en met de hand gebrouwen.
Waarom plantaardig en waarom geen honing? In het kort: Honing is voedsel van de honingbij. De honingbij is voor zover we weten de enige bij die nectar verzamelt om daar honing van te maken om te dienen als eigen voedsel ter overleving van de winter. De honingbij bezoekt tot 1.500 bloemen om voldoende nectar te verzamelen om haar “honingmaag” te vullen; een tweede, aparte maag waarin enzymen de nectar beginnen af te breken tot honing. Na terugkeer in de bijenkorf wordt deze honing weer uitgebraakt en gekauwd door “huisbijen” om het honingproductieproces te voltooien. Elke bij produceert slechts een twaalfde van één theelepel honing in haar leven: aanzienlijk minder dan de meeste mensen verwachten. Honing is fundamenteel voor het welzijn van de bijenkorf.
De bijenkorf wordt echter veelal door imkers tot stand gebracht en gehouden voor de productie van honing. Los van de problematiek die gepaard gaat bij het afnemen van honing van de bijen, heeft het houden van honingbijen ook impact op de gehele bijenpopulatie. De honingbij is niet zo kritisch op welke bloem zij bezoekt voor nectar. Echter zijn allerlei andere bijen dat wel. Er bestaan immers zo’n 358 soorten bijen. Doordat de honingbij dominant is geworden, heeft dit implicaties voor tal van wilde bijen. In deze podcast van Vara Vroege Vogels kun je daar alles over horen. Natuurlijk is dit niet de schuld van de honingbij. We zien hier vooral terug het negatieve effect op de natuurlijke wereld op het moment dat we dieren gaan houden en cultiveren.
Dit is eveneens één van de redenen dat The Happiest Healthy Farm besloot een opvolger te ontwikkelen voor honing. Een product dat juist samenwerkt met de bij in plaats van afneemt van haar. De Farm gelooft dat door de daad van wederkerigheid de regeneratie van onze planeet kan plaatsvinden; op een manier dat wij, en de wezens waarmee we de Aarde delen, ondersteund kunnen worden. Hoe dat er precies uitziet blijft een groter vraagstuk en zoektocht, maar we komen opdagen.
Dus, hoe geeft The Happiest Healthy Farm terug? Door het land te laten rusten, door de bodem te voeden met plantaardige en biologische rijkdom, door voedsel te bieden aan de gevleugelde wezens en een veilige haven voor tweedekansdieren en door zelf biologisch en plantaardig te consumeren. Door te luisteren, observeren en leren van de natuur.
The Happiest Healthy Farm hoopt met deze heerlijke zoetheid bij te dragen aan het belangrijke verhaal van diversiteit en co-creatie, waarbij alle wezens gezien worden als belangrijk onderdeel van een briljante, intelligente en levende planeet.
Floral Nectar is beschikbaar in vijf verschillende brouwsels. Elk verrijkt met verschillende geneeskrachtige planten, vier zijn afgestemd op de seizoenen, en één bevat ze allemaal. Onze nectar brouwen we met de hand van onbespoten ingrediënten, in kleine batches in onze productieruimte van The Happiest Healthy Farm op Landgoed de Peerdegaerdt. Het is een hoogwaardig product dat het immuunsysteem zachtjes ondersteunt en de smaakpapillen verrijkt. Geniet ervan in een warme kruidenthee of gewoon zo van de lepel. Perfect als een traktatie voor jezelf of als cadeau.
Draag jij de natuur en de bestuivers een warm hart toe? Neem dan ’s een kijkje bij Floral Nectar for Honeys of bestel direct via De Peerdegaerdtse webshop.
Het moge duidelijk zijn, bestuiving is van cruciaal belang voor de voedselproductie en biodiversiteit op onze aarde. Hopelijk ben je na het lezen van deze uitgebreide blog beter op de hoogte van alles wat er komt kijken bij het proces van bestuiven en lees je nieuwsberichten over de bij, andere insecten en bestuiving met andere ogen.
Hieronder nog het antwoord op een aantal veel gestelde vragen.
Het bestuivingsproces kan variëren afhankelijk van soort en bestuiver. In sommige gevallen duurt bestuiving enkele minuten, terwijl bij andere soorten het dagen of zelfs weken kan duren. Het is belangrijk op te merken dat het bestuivingsproces het begin is van de vrucht- en zaadontwikkeling.
Als bestuiving niet plaatsvindt, produceren planten geen vruchten of zaden. Dit betekent dat er geen nieuwe planten zullen groeien uit die specifieke bloem. Dit kan leiden tot een afname van de plantenpopulatie en een verminderde biodiversiteit in het ecosysteem.
Sommige planten kunnen zichzelf inderdaad bestuiven, dat heet zelfbestuiving. Dit gebeurt wanneer het stuifmeel van de ene bloem op dezelfde plant wordt overgebracht naar de stamper van een andere bloem, of soms zelfs naar dezelfde bloem. Hoewel zelfbestuiving zo z’n voordelen heeft, zoals het vermogen om te reproduceren zonder afhankelijk te zijn van bestuivers, kan het ook leiden tot verminderde genetische diversiteit.
Kruisbestuiving vindt plaats wanneer het stuifmeel van de ene plant wordt overgedragen naar de stamper van een andere plant van dezelfde soort. Zoals eerder gelezen gebeurt dit meestal met behulp van dieren of door natuurlijke factoren. Kruisbestuiving leidt tot een grotere genetische diversiteit, wat belangrijk is voor de aanpassingsvermogen en overleving van soorten.
Zelfbestuiving is zoals hierboven omschreven het proces waarbij een plant stuifmeel van zijn eigen bloemen gebruikt om de eicellen in de stamper te bevruchten. Dit kan gebeuren binnen dezelfde bloem (autogamie) of tussen verschillende bloemen op dezelfde plant (geitonogamie). Zelfbestuiving leidt tot minder genetische diversiteit, aangezien het stuifmeel en de eicel van dezelfde plant afkomstig zijn. Hoewel zelfbestuiving het voordeel heeft dat planten zich kunnen voortplanten zonder afhankelijk te zijn van bestuivers, kan de verminderde genetische diversiteit het aanpassingsvermogen en de veerkracht van de soort beperken.