Stikstoffixerende of stikstofbindende planten… Een hele mond vol en het klinkt ingewikkeld, maar geen paniek… Uitleg volgt en hoog tijd ook! Deze stille superhelden van je (permacultuur) moestuin verdienen wel wat aandacht.
In dit blog leer je alles over het wat, hoe en waarom van deze groene krachtpatsers.
Daar gaan we!
Inhoudsopgave
Stikstof
Stikstof is een belangrijke voedingsstof voor planten, maar de meeste stikstof is aanwezig in de lucht in een vorm waar veel planten juist niets mee kunnen. Hier komen stikstofbindende planten om de hoek kijken. Dankzij hun samenwerking met rhizobium-bacteriën zetten zij stikstof uit de lucht om in een bruikbare vorm die op die manier de planten voedt. Het resultaat? Een vruchtbare bodem en een florerende moestuin. Gaat het te snel!? Lees dan rustig verder, we gaan er wat dieper op in.
Wat zijn stikstoffixerende planten en waarom zijn ze belangrijk?
Waarom zijn deze planten nu zo belangrijk voor jouw (permacultuur) moestuin?
Omdat ze helpen een gezonde bodem creëren, planten die je liever niet in je moestuin wenst onderdrukken en de afhankelijkheid van (kunst)mest verminderen. Door stikstofbindende soorten te gebruiken, maak je jouw moestuin in één klap duurzamer en efficiënter.
Een ander voordeel is dat deze planten multifunctioneel zijn. Peulvruchten bijvoorbeeld zoals bonen en erwten leveren niet alleen de voeding voor de bodem, maar ook een heerlijke maaltijd. Sierlijke soorten zoals lupine voegen kleur toe aan je tuin en trekken nuttige bestuivers aan. Stikstoffixerende planten zijn essentieel voor een bloeiende, zelfvoorzienende moestuin.
De wetenschap achter stikstoffixatie: Hoe werkt het precies?
Stikstoffixatie is een wel een sterk staaltje scheikunde, hoor! Stikstof (N₂) is overvloedig aanwezig in de lucht, maar in deze gasvorm kunnen veel planten er weinig mee. Stikstofbindende planten hebben echter een speciale eigenschap: ze werken samen met bacteriën, die in knolletjes op hun wortels leven. De zogenaamde eerder genoemde rhizobium bacterieën.
Knolletjes bacteriën op de wortels van een Els
Deze bacteriën nemen stikstof uit de lucht op en zetten het om in ammonium (NH₄⁺), dat planten wel direct kunnen opnemen. In ruil daarvoor krijgen de bacteriën suikers van de plant, geproduceerd via fotosynthese. Het is een symbiose waarin beide partijen floreren – en jouw moestuin ook!
Het meest fascinerende is dat deze samenwerking volledig natuurlijk is. Je hoeft geen chemicaliën toe te voegen of ingewikkelde processen te doorlopen. Kies gewoon de juiste planten en geef ze een plek in je tuin. De rest gebeurt vanzelf.
Top 10 stikstoffixerende planten voor jouw (permacultuur) moestuin
Hier is een lijst van de meest effectieve en veelzijdige stikstoffixerende planten voor elke moestuin, met voordelen, toepassingen en ideale groeiomstandigheden. NB: Er komen uitheemse soorten voor in deze lijst, maar deze zijn niet-invasief hebben dan wel een negatief effect op het Nederlandse ecosysteem.
- Klaver (Trifolium spp.)
- Waarom kiezen? Klaver is een uitstekende bodembedekker die onkruid onderdrukt en stikstof toevoegt.
- Waar te gebruiken? Tussen groenten of als groenbemester in de winter.
- Lupine (Lupinus spp.)
- Waarom kiezen? Deze sierlijke plant voegt stikstof toe en trekt bijen en vlinders aan.
- Tip: Gebruik lupine als grensplant in je moestuin, ze zien er prachtig uit.
- Wikke (Vicia sativa)
- Waarom kiezen? Ideaal als groenbemester en winterdekgewas.
- Waar te gebruiken? In open bedden of tussen hoge gewassen.
- Bonen (Phaseolus spp.)
- Waarom kiezen? Dubbele winst: stikstoffixatie én eetbare bonen!
- Teeltadvies: Combineer met maïs voor een traditionele Drie Gezusters teeltmethode.
- Erwten (Pisum sativum)
- Waarom kiezen? Makkelijk te kweken en perfect voor vroege oogst.
- Waar gebruiken? In verhoogde bedden of potten.
- Olijfwilg (Elaeagnus umbellata)
- Waarom kiezen? Deze struik is ideaal voor voedselbossen.
- Extra voordeel: De bessen zijn eetbaar!
- Japanse honingboom (Sophora japonica)
- Waarom kiezen? Een sierlijke boom die stikstof toevoegt en schaduw biedt.
Praktische tips: Stikstoffixerende planten in je moestuin integreren
- Kies de juiste plek. Stikstoffixerende planten gedijen goed op wat uitgeputte bodem. Plant ze naast groenten die veel voedingsstoffen nodig hebben, zoals kolen, tomaten of paprika’s. Deze gewassen profiteren direct van de extra stikstof.
- Combineer slim met andere gewassen. Combinatieteelt is een geheim van een succesvolle moestuin. Denk aan de De Drie Gezusters: maïs biedt steun voor klimmende bonen, terwijl pompoen de bodem bedekt en vocht vasthoudt. De bonen leveren stikstof voor maïs en pompoen.
- Gebruik groenbemesters. Zaaien van groenbemesters zoals wikke, klaver of lupine op lege bedden is een slimme manier om je bodem in de winter te verrijken. Laat deze planten groeien en werk ze onder in de grond. Dit voegt stikstof toe en verbetert de structuur.
- Overweeg vaste planten voor de lange termijn. Vaste stikstoffixerende soorten zoals olijfwilg of esparcette zijn perfect voor een meerjarige aanpak. Gebruik ze als heggen, windschermen of schaduwplekken in je tuin. Ze zorgen jaar na jaar voor een gestage stikstof toevoer. De olijfwilg is niet inheems maar is niet invasief in Nederland. De wilg biedt zelfs waarde aan het lokale ecosysteem, door stikstofbinding zoals gezegd. Maar vogels eten bijvoorbeeld de bessen en omdat de plant groen blijft in de winter is het een goede windvanger en schuilplek voor vogels en kleine zoogdieren
- Laat na de oogst de wortels zitten. Trek na de oogst van bonen, erwten of andere stikstof fixerende gewassen de planten niet volledig uit de grond. Laat de wortels zitten, omdat de stikstofrijke knolletjes langzaam voedingsstoffen aan de bodem blijven afgeven.
- Onderhoud en snoei regelmatig. Stikstoffixerende planten blijven productief bij goed onderhoud. Snoeien stimuleert de groei en verhoogt de stikstofafgifte . Gebruik het snoeisel als mulch of compost voor extra voedingswaarde.
- Denk aan de timing. Voor maximale stikstofafgifte is het slim om de planten te zaaien of te planten voor een seizoen met veel voedingsstof-intensieve gewassen. Zorg dat ze genoeg tijd hebben om wortelknolletjes te vormen.
LET OP: Introduceer stikstofbindende planten geleidelijk in je tuin. Begin met het toevoegen van een paar planten per seizoen en observeer hoe ze integreren met je bestaande gewassen. Vervang je hele tuin niet ineens, want dat kan het bodemsysteem verstoren.
Gebruik de kracht van stikstoffixerende planten
De stille kracht achter een gezonde, vruchtbare en duurzame moestuin zijn stikstoffixerende planten. Ze verbeteren de bodemkwaliteit, onderdrukken de planten die je niet wenst in je moestuin en verminderen de afhankelijkheid van (kunst)mest – allemaal op natuurlijke wijze.
Stikstoffixerende planten zijn een essentieel onderdeel van permacultuur. Het principe van permacultuur is om de natuur te volgen en een zelfvoorzienend, ecologisch evenwichtig systeem te creëren. Door stikstofbindende planten strategisch in te zetten, kun je de bodemvruchtbaarheid op natuurlijke wijze onderhouden en de biodiversiteit in je tuin bevorderen – sleutelprincipes van permacultuur.
Ontdek hoe deze bijzondere planten jouw (permacultuur) moestuin naar een hoger niveau kunnen tillen, zonder veel inspanning van jouw kant.
Dus waar wacht je nog op? Begin vandaag met stikstofbindende planten en ontdek hoe ze jouw tuin verbeteren.
Workshop Permacultuur
Ben je nu na het lezen van dit blog helemaal geïnspireerd. Onze eigen Groenmeester Olav verzorgt een interessante workshop waarin je van alles leert over permacultuur. Is het iets voor jou? Je boekt je plekje hier: Workshop Permacultuur.
Veelgestelde vragen (FAQ)
Zijn stikstofbindende planten alleen nuttig in permacultuur?
Nee, ze zijn ook effectief in traditionele moestuinen en voedselbossen.
Hoe snel merk ik het effect van stikstoffixatie?
Dit hangt af van de plantensoort, maar meestal binnen een groeiseizoen. Bij vaste planten kan het effect langer aanhouden.
Kan ik stikstoffixerende planten in kleine tuinen of potten gebruiken?
Ja, compacte soorten zoals klaver, bonen of erwten zijn perfect voor kleinere ruimtes en verhoogde bedden.
Zijn alle peulvruchten stikstoffixerend?
De meeste zijn dat, maar controleer de soort voor zekerheid. Alle planten in de vlinderbloemigenfamilie (Leguminosae of Fabaceae) hebben stikstofbindende eigenschappen
Wat is het verschil tussen groenbemesters en vaste stikstoffixerende planten?
Groenbemesters zijn seizoensgebonden en worden vaak ondergewerkt, terwijl vaste planten meerdere jaren stikstof toevoegen zonder herhaaldelijk zaaien.
