Het is bijna herfst en het moestuinseizoen loopt langzaam af. Hoewel je nog genoeg kunt oogsten en zelfs nog wat dingen kunt zaaien, wordt het ook langzaam tijd om na te gaan denken over volgend jaar. Wat wil je dan kweken in je moestuin? Als je je moestuinplan hebt gemaakt en weet welke groenten er gaan komen, kun je zaden gaan bestellen. Maar voor dat je dat doet, kijk dan eerst eens goed in je moestuin. Van veel planten kun je namelijk vrij eenvoudig zelf zaden oogsten! Dat is leuk om te doen én een goedkope manier om aan je zaden te komen! Hoe zaden oogsten werkt, lees je in deze blog.
Inhoudsopgave:
Kies de makkelijke zaden
In principe kun je van vrijwel alle (moestuin)planten zelf zaden oogsten. Maar maak het jezelf vooral niet te moeilijk; niet bij iedere plant weegt de winst op tegen de moeite en tijd die het kost om zaadjes te oogsten. Voor sommige planten is zaden bestellen echt eenvoudiger en voordeliger. Maar er zijn ook genoeg gewassen waarbij zaden oogsten zo makkelijk is dat het zonde is om het niet te doen!
Waar vind je het zaad?
In het algemeen geldt dat je zaadjes van een plant altijd vindt op de plek waar eerst de bloesem zat. Wil je zaad kunnen oogsten van een plant, dan moet de plant per definitie eerst hebben gebloeid.
Vruchtdragende planten
Van veel vruchtgewassen kun je de zaden gewoon zó uit het hart van de vrucht halen. Pompoenpitten zijn niet te missen en ook de zaadjes van paprika’s en pepers zijn makkelijk vindbaar. De zaden van tomaten en komkommers zijn een stuk kleiner en zitten in het vochtige hart van de vrucht. Die kun je isoleren door ze af te spoelen in een zeef.
Let wel op: wanneer een pompoen, courgette of aubergine ideaal is voor consumptie, zijn de zaden nog niet volgroeid. Laat daarom, wanneer je de zaden wilt oogsten, de vrucht het liefst zo lang mogelijk hangen.
Stambonen hangen te drogen.
Bonensoorten
Zaden oogsten bij bonensoorten is misschien nog wel het makkelijkst. De boon zelf is namelijk de verpakking van de zaden. Om die te kunnen oogsten, eet je de boon niet op, maar laat je ze aan de plant hangen zodat de zaden in de boon kunnen ontwikkelen. De zaden zijn klaar als de boon of peul helemaal ingedroogd is en je de zaden erin heen en weer kun schudden. Dit werkt voor bonensoorten die je vers eet zoals sperziebonen en snijbonen, maar ook voor gedroogde bonensoorten zoals kapucijners of kidneybonen.
Bij stambonen zijn alle bonen op hetzelfde moment klaar. Dan kun je de hele plant oogsten en ondersteboven verder laten drogen op een geschikte plek: overdekt, maar wel in de wind. Bij stokbonen groeien slingerend omhoog langs een klimconstructie. De bonen van deze plant rijpen op verschillende momenten. Pluk van stokbonen dus de peulen die klaar zijn van de plant en laat de rest nog even doorgroeien. Zijn je peulen klaar? Haal de zaden eruit en klaar is Kees!
Bladgroenten
Wanneer je van bladgroenten uit je moestuin wilt eten, wil je het liefst voorkomen dat de plant in bloei schiet. Wanneer dat gebeurt, gaat de energie namelijk naar de bloei en neemt de smaak en voedzaamheid van het blad af. Een plant die in de bloei schiet, groeit in een torentje omhoog, waarna hier uiteindelijk een bloem uitgroeit. Zodra de bloem is uitgebloeid, vormen zich op die plek zaden of zaaddozen. Doorschieten is dus juist noodzakelijk en wenselijk wanneer het je gaat om zaden oogsten.
Soms schieten planten per ongeluk door wanneer het erg warm weer is. Dan kun je die planten dus gewoon laten staan en gebruiken voor het kweken van zaad. Maar je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om een paar planten expres in bloei te laten schieten. Knip de zaaddozen of de bloem af en steek het in een zakje, of hang een zakje om de bloem aan de plant. De zaden vallen na verloop van tijd vanzelf in het zakje. Deze methode werkt prima spinazie, verschillende slasoorten, prei, koolsoorten en ook radijsjes.
Bloemen
Ook van veel bloemen in je moestuin kun je heel eenvoudig zaden oogsten. De goudsbloem vormt een overvloed aan prachtige zaden die je bijna niet kunt missen en ook de zaaddozen van het Juffertje in ‘t Groen zijn heel makkelijk te oogsten. Maar ook van afrikaantjes, lupine, stokrozen en korenbloemen kun je zaden oogsten. Zo heb je ieder jaar kosteloos een fleurige moestuin!
Zaadvaste rassen
Iets om rekening mee te houden, is het ras waarvan je zaden wilt kweken. Sommige groenterassen zijn ver doorgekweekt vanwege bepaalde prettige eigenschappen. Zo wordt een courgette ineens een klimplant (ruimtebesparend) of is een plant beter resistent tegen bepaalde ziektes. Deze rassen worden ook wel hybrides genoemd en zijn herkenbaar aan de aanduiding F1 op het zakje. Hoewel hybride rassen super handig kunnen zijn, zijn deze planten niet zaadvast. Dat betekent dat de specifieke eigenschappen waarop de plant is doorgekweekt niet vastgelegd liggen in de zaden van de plant. Wanneer je een zaadje van een hybride ras zaait, heb je dus kans dat je gewoon weer een normale (niet-klimmende) courgette krijgt.
Goudsbloem maakt prachtige zaden die je heel makkelijk kunt oogsten.
Naast de hybride rassen zijn er ook zaadvaste rassen. Uit deze zaden groeit altijd weer dezelfde plant. Erfgoedzaden zijn zaadvaste plantenrassen die al eeuwenlang in de Nederlandse landbouw worden gekweekt. Deze zaden heb je het liefst bij het zaden oogsten, want dan weet je zeker wat je krijgt én houd je natuurlijk erfgoed in stand.
Zaden oogsten: drogen en bewaren
Hoe zorg je dat je zaden goed bewaard blijven voor volgend jaar? Om te voorkomen dat zaden gaan schimmelen, is het belangrijk dat je ze goed droogt. Zaden oogsten op een regenachtige dag is dus niet handig. Wacht liever op een mooie, droge dag om aan de slag te gaan.
Laat de zaden op een droge, goed geventileerde plek uit de zon verder drogen. Spreid ze uit in één laag op bijvoorbeeld een rooster met keuken- of bakpapier of op een oude krant. Check goed of de zaden droog zijn voor je ze opbergt. Bewaar de zaden donker en droog. Een (koek)trommel is daar heel geschikt voor, eventueel onderverdeeld in losse zakjes. Steek de zakjes eventueel eerst nog even in de vriezer om mogelijke parasieten te doden.
En vergeet natuurlijk niet om op de zakjes of de trommel te schrijven welk ras het is, dat weet je anders namelijk echt niet meer tegen de tijd dat je gaat zaaien. Schrijf ook op de zakjes wanneer je de zaden hebt geoogst. De houdbaarheid van zaden verschilt, maar is gemiddeld vier tot zes jaar. Na die tijd verliezen de zaden hun kiemkracht en kun je beter nieuwe zaden oogsten of bestellen.
Leer zaden oogsten op Landgoed de Peerdegaerdt
Wil jij zelf ook leren om zaden te oogsten uit je eigen moestuin? En leer je makkelijker door te doen dan door te lezen? Dan is de moestuincursus van Landgoed de Peerdegaerdt wat voor jou! Tijdens deze jaarrond cursus leer je alles wat je moet weten over het opzetten en onderhouden van je moestuin door actief aan de slag te gaan.
Moestuinvrouw Agaath heeft een schatkist vol kennis en ervaring en deelt hier gepassioneerd over in zeven praktijklessen. Ze geeft informatie en achtergrond, maar neemt je ook vooral mee de tuin in om het zelf te doen en ervaren. Van bodembewerking en -vruchtbaarheid in maart tot het oogsten van zaden en bewaren van je oogst in oktober.
Lijkt jou dat wat? Meld je dan nu aan voor de jaarcursus moestuinieren 2023.
