Zorg en onderwijs zijn twee hele belangrijke dingen in elke maatschappij. Maar tussen zorg en onderwijs in bestaat een ongezien maar ontzettend belangrijk grijs gebied waarin de behoefte aan zorg en onderwijs samenvallen. Voor de mensen in dit grijze gebied is maar heel weinig geregeld. Hoe dat zit en waarom De Peerdegaerdt in dat gebied een rol wil spelen, lees je in dit artikel.
Thuiszittersprogramma
Hoewel ze vrijwel onzichtbaar zijn, zijn er jaarlijks duizenden kinderen en jongeren in Nederland die niet naar school gaan. Het zijn jongeren bij wie het standaardonderwijs niet aansluit of die thuis zijn komen te zitten omdat door een vaak complexe samenloop van omstandigheden en problemen een mismatch ontstond. Wat er ook op de achtergrond meespeelt: deze kinderen zitten thuis en dat is een probleem. Want thuiszitters missen zo niet alleen kennis en onderwijsvaardigheden maar ook leeftijdsgenoten om zich heen.
Sinds 2019 biedt de zorgboerderij op Landgoed de Peerdegaerdt een speciaal thuiszittersprogramma voor deze kinderen en jongeren. Het programma is erop gericht om thuiszitters een veilige plek en de rust, steun en begeleiding te geven die ze nodig hebben om te herstellen. Met als doel: weerbaarder en veerkrachtiger terugkeren naar school, opleiding, werk of dagbesteding. En hopelijk verdere problemen in hun latere leven te helpen voorkomen. Het programma slaat aan: de afgelopen jaren vonden verschillende kinderen en jongeren de weg terug naar school of werk of begonnen succesvol aan een vervolgopleiding.
De verbinding tussen zorg en onderwijs
Hoewel het thuiszittersprogramma een succes is, blijft De Peerdegaerdt graag vooruitkijken. Want zorg kan altijd beter. Verpleegkundig specialist Anne-Marie Dingenouts is vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van het thuiszittersprogramma op De Peerdegaerdt. Ze vertelt:
“Tot nu toe was het nog lastig om een duidelijke verbinding tussen ons zorgprogramma en het onderwijs te organiseren. Wat je nu vaak ziet is dat het onderwijs van thuiszitters, die voor begeleiding op de zorgboerderij komen, stilvalt. Als wij niets zouden doen om dat gat op vullen, leert een kind bijvoorbeeld gewoon niet (op tijd) lezen, wat grote gevolgen kan hebben voor hun ontwikkeling en latere leven. Daar willen we wat aan doen.”
Om die reden streeft De Peerdegaerdt naar een verdiepingsslag op het gebied van zorg en onderwijs. Anne-Marie:
“Uiteindelijk willen we er naartoe dat we op De Peerdegaerdt dat stukje onderwijs zelf kunnen aanbieden om die achterstand te overbruggen. Daarvoor zitten we nu eerst midden in de onderzoeksfase. We bezoeken zorgboerderijen die al onderwijs geven en scholen die de verbinding maken met de zorg. We kijken naar mogelijkheden tot samenwerkingen en onderzoeken hoe we dat financieel kunnen organiseren. Ook bekijken we wat onze begeleiders aan ondersteuning en bijscholing nodig hebben om zorg en onderwijs samen te kunnen brengen.”
Een onderwijspilot op de zorgboerderij
Ook betrokken bij dit onderzoeksproces is remedial teacher Mirjam Gijlstra. Met ruim vijftien jaar ervaring als docent in het basisonderwijs denkt zij mee over hoe De Peerdegaerdt het gemis aan onderwijs kan overbruggen.
“Dat is een interessante en uitdagende zoektocht.” vertelt Mirjam lachend. “Als leerkracht ben ik gewend om een methode erbij te pakken en dit aan te bieden aan de leerlingen. Kinderen die de lesstof lastig vinden, geef ik extra ondersteuning terwijl kinderen die het makkelijk vinden extra verrijkingen krijgen aangeboden. Bij thuiszitters werkt dat niet en bovendien is ieder kind zo anders. Dat maakt het complex. Bij dit soort onderwijs is het echt zoeken naar wat past voor elk individueel kind.”
Om dit in de praktijk verder te onderzoeken is de zorgboerderij onder begeleiding van Anne-Marie en Mirjam een pilot gestart om onderwijs te integreren in de zorg. Twee zorgmedewerkers focussen in deze pilot op onderwijs en proberen dit spelenderwijs te mengen in de dagelijkse begeleiding van twee deelnemers van het thuiszittersprogramma. Mirjam zet hierbij haar kwaliteiten als remedial teacher in om de twee zorgmedewerkers hierin te coachen en sturen.
Spelenderwijs leren
“Het is zoeken en experimenteren” vertelt ze. “Allereerst is het gewoon ontzettend belangrijk om het vertrouwen van een kind te winnen. Veel kinderen hebben een schooltrauma opgelopen door de druk die onbewust wordt opgelegd. Alles wat dan ook maar een beetje doet denken aan school of moeten, roept meteen een enorme weerstand en grote stress op.”
Dat patroon doorbreken blijkt ontzettend belangrijk in het proces om kinderen weer terug naar school te krijgen.
Mirjam: “We willen het kind weer vertrouwen teruggeven in het onderwijs en laten merken dat leren ook echt leuk kan zijn. Het doel is dat ze van binnenuit gemotiveerd raken om te leren.”
In de praktijk betekent dat onderwijsvaardigheden verstoppen in de dagelijkse begeleiding op de zorgboerderij. Zo zit in een ontspannend potje tennissen een rekenles verwerkt (“Ah jammer, gemist! Hoeveel hadden we nog gemoeten tot de tien?”). Koken volgens recept is een uitgelezen kans om te oefenen met maten, gewichten en rekenen (een recept voor vier vermenigvuldigen met het aantal mensen dat die dag mee-eet). En koken voor een grote groep zorgboerderijdeelnemers en -medewerkers vraagt heel wat planningsvaardigheden (hoeveel mensen eten mee, welke ingrediënten hebben we nodig, hoe laat moeten we beginnen met voorbereiden?).
Motoriek en sociale vaardigheden
Maar ook randvoorwaarden voor onderwijs worden meegenomen in de pilot. Zo zorgde een motorische achterstand er bij een deelnemer mede voor dat hij nog niet kon schrijven: het vasthouden van een pen vond hij heel moeilijk. Al spelenderwijs oefenen de begeleiders nu het schrijven van letters door bijvoorbeeld met je vingers in het zand te schrijven. En dominosteentjes neerzetten met duim en wijsvinger is niet alleen leuk maar heeft daarnaast ook een dubbelfunctie als motorische training voor het vasthouden van een pen. Bovendien leert het kind zo langzaam maar zeker om ook wat langer op een stoel stil te zitten en zich te concentreren, ook heel belangrijk om terug te kunnen naar school.
Ook sociale vaardigheden zijn een heel belangrijk onderdeel van naar school gaan. Kinderen op de zorgboerderij van De Peerdegaerdt krijgen één op één begeleiding op maat. Toch wordt omwille van de sociale vaardigheden bewust bredere sociale interactie opgezocht. Door middel van bijvoorbeeld gezelschapsspellen met andere deelnemers van de zorgboerderij worden belangrijke sociale vaardigheden geoefend. Denk aan op je beurt wachten, helpen en leren omgaan met je verlies.
Kleine successen
De pilot lijkt succesvol te zijn. Ouders van de deelnemende kinderen geven positieve signalen af dat hun kind enthousiast thuiskomt en meer initiatief neemt om dingen te leren of oefenen. En ook op de zorgboerderij zijn positieve signalen zichtbaar: de kinderen laten blijken graag te willen leren en er plezier in te hebben.
“Het zijn kleine dingen”, vertelt Mirjam, “In het begin vond ik dat lastig. Het is een veel langzamer proces dan ik gewend was met kinderen in het reguliere onderwijs. Daar werk je van leerdoel naar leerdoel en meet je succes af aan grotere vooruitgang.”
Mirjam merkt dat bij thuiszitters juist de kleine successen heel belangrijk zijn.
“Ze moeten weer vertrouwen krijgen in zichzelf en in het onderwijs. Daarom moet je bij deze kinderen de grotere onderwijsdoelen opdelen in hele kleine stappen. Het is echt belangrijk om er geen enkele druk op te leggen, maar het echt vanuit het kind te laten komen. Het kind moet het zelf willen, hij of zij moet er blij van worden.”
Zorg en onderwijs op De Peerdegaerdt
Zo gaat de zoektocht op Landgoed de Peerdegaerdt langzaam maar gestaag voort. In de nabije toekomst zullen nog meer gesprekken met gemeenten, collega-zorgboerderijen en scholen volgen. Anne-Marie en Mirjam zijn hoopvol:
“Het is een heel gaaf project en hard nodig. Het is geen makkelijk proces en ook een langdurig proces maar ik geloof echt dat we dit op De Peerdegaerdt kunnen gaan doen.”
