Het groeit op plekken waar je het niet hebben wilt, verspreidt zich gestaag maar geruisloos en laat zich moeilijk tot onmogelijk uitroeien. Onkruid. Het zijn de paardenbloemen die je gazon verpesten, de brandnetels die je prikken tijdens het werken in de tuin en het zevenblad dat in sneltreinvaart de hele boel overneemt. Onkruid is berucht en gehaat. Maar dat is onterecht, vindt herborist en plantenliefhebber Lisette Kreischer. Zij stelt zich de vraag: wat kunnen we leren van onkruid?
De plant als spiegel
“Elke plant is een spiegel voor de situatie ondergronds en bovengronds en heeft ons wat te vertellen”, vertelt Lisette. “De grond leeft, zo’n plant leeft ook en reageert op de omstandigheden. Daarom komt zo’n plant op. Het is eigenlijk een uitnodiging aan ons om daar naar te kijken, het te observeren en ervan te leren. Want misschien kunnen wij wel een bijdrage doen aan het terugbrengen van de balans en aan het herstel van het ecosysteem.”
Elke plant heeft bepaalde voedingsstoffen nodig voor de groei. Als er in de bodem voedingsstoffen ontbreken, komen plantsoorten op die die voedingsstoffen niet of maar een beetje nodig hebben. Hetzelfde geldt voor eigenschappen van de grond als waterdoorlaatbaarheid en de mate van voeding en bodemleven. Zo kun je dus informatie over je grond afleiden aan de planten die van nature opkomen in jouw tuin.
Arme of dichte grond
De brandnetel heeft een signaalfunctie. Ze groeit het beste op grond die heel erg rijk is aan stikstof. Teveel stikstof kan zorgen voor een overmatige plantengroei die je planten instabiel maakt en gevoelig voor allerlei soorten ziekten. Blij groeiende brandnetel in je tuin maakt je dus bewust van een kwetsbaarheid in je tuingrond waar je vervolgens wat aan kunt doen.
Ook de paardenbloem vertelt je wat over de situatie in je tuin. Veel paardenbloemen laat zien dat er sprake is van een zure dichte grond met veel stikstof en weinig calcium. Ze helpt ook direct een handje mee om dat probleem op te lossen: met haar lange penwortel maakt ze zowel de grond losser van structuur als haalt ze calcium en andere mineralen uit diepere aardlagen. De mineralen slaat ze op in haar blad. Deze komen beschikbaar voor de grond wanneer het blad in het najaar afsterft.
Geneeskrachtig onkruid
Zo kan elk onkruid in je tuin je iets vertellen over de situatie in je tuin, waar je vervolgens wat mee kunt doen. Maar onkruid is om nog een andere reden heel waardevol, vindt Lisette Kreischer. Veel van de planten die wij met stelligheid onkruid noemen, hebben namelijk prachtige eigenschappen en worden erg gewaardeerd in de kruidengeneeskunde.
“Iedere plant is heilzaam en waardevol en heeft net als elk dier een rol te spelen in het web van het leven. Dus we kunnen nooit iets af doen als onkruid.”
De planten die het lastigst uitgeroeid raken, hebben een enorme levenskracht. Het zijn sterke planten die zich met groot enthousiasme vermeerderen en uitzaaien. Maar het mooie is: zo sterk als ze zijn, zoveel hebben ze ook te bieden als voedsel en medicijn. Als je het zo bekijkt, is het juist prachtig dat ze in grote getale voorkomen: medicijn en voedsel in overvloed, gratis en voor niets!
Brandnetel: krachtpatser
Wij associëren de brandnetel vaak vooral met huidirritatie door de prikkende haren op de bladeren. Maar zo prikkelend als ze is voor onze huid, zo prikkelend is de brandnetel ook vanbinnen.
“Brandnetel is een reiniger pur sang,” aldus Lisette, “ze prikkelt van binnen en van buiten.”
Brandnetel reinigt en ontzuurt het bloed, prikkelt je lijf om slijm en hoest op te ruimen. Niet voor niets teelden de oude Grieken brandnetel al als groente en hadden Romeinse soldaten altijd brandnetel bij als wonderkruid.
Lisette vertelt enthousiast: “De brandnetel vind ik echt een krachtpatser voor de mineralenboost. Ze komt op in deze tijd van het voorjaar, perfect op tijd. Je komt dan net uit de winter, hebt een beetje vastgeroest gezeten en alle afvalstoffen zijn opgeslagen in je weke delen. De zon gaat schijnen, je gaat meer naar buiten, je gaat bewegen en je lichaam gaat ontgiften om het immuunsysteem weer te versterken voor het najaar.”
Wanneer je tijdens het voorjaar last hebt van voorjaarsmoeheid, een griepje of een verkoudheid, ben je bij brandnetel aan het juiste adres. Maak er thee van, verwerk het in een romige brandnetelsoep of gebruik het voor een zelfgemaakte pesto.
“Maar het allerlekkerste vind ik hem als groene saus met pasta. Dan proef je wat voor fantastisch vergeten groente het is,” vertelt Lisette stralend, “zo’n lekkere nootachtige volle smaak, echt heerlijk met knoflook en kappertjes en zongedroogde tomaten.”
Lievelingsonkruid: de paardenbloem
Een tweede lievelingsonkruid van Lisette is de paardenbloem. Door velen gehaat vanwege de penwortel die, als hij ook maar voor een stukje blijft zitten, zorgt voor méér paardenbloemen in plaats van minder. Lisette begrijpt daar niks van. “Paardenbloem is een fantastische plant. Van het blad, tot de bloem en de wortel, je kunt de volledige plant eten en gebruiken als medicijn.”
Het blad, wat zich als eerste laat zien in het vroege voorjaar, zit vol bitterstoffen. Hoewel wij bitter tegenwoordig nog maar weinig eten, is het volgens Lisette een smaak die echt in ons smakenpalet thuishoort. “‘Bitter in de mond maakt het hart gezond’ is de uitdrukking.” vertelt ze. “Bitterstoffen in de paardenbloem brengen de stofwisseling op gang. Ze helpen je lichaam zichzelf te reinigen door je lever en spijsvertering aan het werk te zetten.”
Dat is niet het enige wat paardenbloem doet voor de gezondheid. Ze werkt vocht afdrijvend en weerstand verhogend. Het voorziet je lichaam van nieuwe energie.
“De bladen zijn heerlijk eetbaar in de lente, gewoon lekker knabbelen vanuit het vuistje” vertelt Lisette, “en van de bloem kun je een elixer trekken. Tot slot is in het najaar de wortel op zijn sterkst, daar kun je koffie of tinctuur van maken”.
Onkruid is ook maar een woord
Al met al kun je dus wel stellen: onkruid is ook maar een woord. Wanneer het opkomt in je perfect ontworpen thuis, kun je ervan geïrriteerd raken. Maar als je er voor open staat, kun je paardenbloem en brandnetel – en al die andere prachtige planten – gaan ervaren als bondgenoten. Als vrienden die je bijstaan in ziekte en gezondheid. Die je wat te geven hebben en die waardevol zijn.
Daarover vertelt Lisette vol passie en kennis tijdens haar workshop kruidengeneeskunde op Landgoed de Peerdegaerdt. Wil jij meer weten over het toepassen van planten en kruiden voor je eigen gezondheid?
Meld je aan voor de workshop!
